“Jednom, nekada davno, čovek je odlučio da mu ne treba Bog da bi razlikovao dobro i zlo. Od tada, iako veličanstvena Božja kreacija, čovek je najusamljenije biće na planeti! Od Boga silno ljubljen, a od Njega odvojen! Telo je postalo propadljivo, duša uznemirena, a duh razapet između svojih najboljih i najgorih mogućnosti. Čovek izgleda kao “kovač svoje sreće” i “gospodar svog vremena”, ali na trenutke oseća zavisnost od neke moći koja njegovu apsolutno prevazilazi. Njegova samoća, njegova udaljenost od Boga je njegov najveći teret. I u belini zore i u tišini noći, on doživljava i iznova preživljava svoju iskonsku potrebu – potrebu da se pomiri sa Bogom i zbliži sa svojim Tvorcem. On se pita i nada… On istrajava u potrazi za istinom i vrhovnom idejom – idejom i oličenjem Dobra. Ta potraga je nezaustavljiva!”

Ovim rečima, voditeljke programa, Ivane Zdravković, otvorena je Svečana akademija povodom proslave jubileja 500 godina reformacije (1517-2017) koja je održana u Zadužbini Ilije M. Kolarca u Beogradu, 29. oktobra, 2017. godine.

Da je potraga za istinom nezaustavljiva pokazao je i veliki broj okupljenih hrišćana iz različitih denominacija koji su došli sa željom da obeleže petstotu godišnjicu događaja koji je promenio Evropu i imao globalni uticaj.

Daleke 1517 godine, 31. oktobra,  Martin Luter je zakucao svojih 95 teza na vrata crkve u Vitembergu, u Nemačkoj, i time označio istorijsku prekretnicu u društvenoj, religijskoj i obrazovnoj slici tadašnje Evrope.

500 godina reformacije: “Učenost i istina”

“Posmatrajući s razdaljine od pola milenijuma lavinu događaja koja je usledila posle istupa Martina Lutera 31. oktobra 1517. godine, pouzdano možemo kazati da posvećena učenost, tj. istinska ljubav prema istini – pre svega Istini oličenoj u Isusu Hristu – predstavlja i temelj i okvir karaktera i celokupnog životnog dela ne samo Martina Lutera, već i mnogih drugih reformatora u njegovoj generaciji, kao i njegovih prethodnika – poput Viklifa i Husa – i posle njega, do današnjeg dana”, rekla je docent dr Tatjana Samardžija obrativši se prisutnima u svojem izlaganju.

Ona je naglasila da u današnje vreme kada kreatori javnog mnjenja agresivno i uporno nameću svetu ne samo političku korektnost, koja ukida razliku između dobra i zla, već i koncept tzv. postistine, hrišćani moraju da istaknu koncept biblijske istine o Bogu i čoveku koja je oličena u Isusu Hristu.

“Reformatori XV, XVI i XVII veka, koji su temeljno poznavali crkvenu patristiku i sholastiku, antičke pisce i klasične, biblijske i strane jezike, bili su ljudi koji su sintetički sagledavali Božji svet u prostoru i vremenu.”

Završavajući svoje izlaganje pod nazivom 500 godina reformacije: “Učenost i istina” ona je postavila pitanje koje je trebalo da dopre do uma i srca prisutnih: “Da li bi, ukoliko bi se neki Luter danas pojavio među nama, on mogao da pokrene duhove i naiđe na podršku koju je doživeo u svoje vreme? Ovom narodu, kome pripadamo i kome sebe dugujemo, ne mogu pomoći neprijatelji istine i poštenja, ne mogu mu pomoći ni ljudi isto toliko neuki koliko i gladni uspeha i moći.”

Protestantizam i reformacija u Srbiji

Da prilikom obeležavanja 500-te godišnjice reformacije, u pokušaju sagledavanja uticaja tih događaja na prostore Srbije i srpski narod, treba napraviti razliku između pojmova „reformacija“ i „protestantizam“, istakao je Dane Vidović pastor Hrišćanske baptističke crkve u Beogradu. “Reformacije, kao procesa obnove većinske crkve (posebno teološke obnove), u Srbiji nikad nije bilo, dok je, s druge strane, protestantizam, kao proizvod reformacije na zapadu, itekako imao uticaja i na Srbiju i ostala područja na Balkanu gde žive Srbi i drugi slovenski narodi. Mada je reformacija, pre svega, teološki pokret, pokret obnove crkve i vraćanje crkvenih doktrina biblijskim izvorima i izvornom hrišćanstvu, ona se nikako ne može posmatrati nezavisno od političkih i ukupnih društvenih kretanja u Evropi u to vreme. U tom smislu, moglo bi se govoriti da je u vekovima pre reformacije, više povoda za reformaciju crkve bilo na istoku, nego na zapadu – posebno imajući u vidu širenje bogumilskog pokreta u Bugarskoj, Makedoniji, Srbiji i Bosni, kao i drugih verskih pokreta – ali ti impulsi nisu imali adekvatnu društveno-političku pozadinu i klimu koji bi im dali snagu reforme crkve. Tako je, za razliku od zapadne Evrope, u kojoj je protestantizam iznedrila reformacija zapadne crkve, u Srbiju protestantizam stigao bez reformacije na lokalnom nivou.”

Govoreći o istoriji protestantizma na teritoriji Srbije, on je prisutne proveo kroz istoriju ispunjenu izveštajima o malim grupama istinskih tragalaca za istinom, migracijama stanovništva koje su izmenile versku strukturu društva Srbije (naročito Vojvodine) i doprinosu kulturi i društvu koji su dali obrazovani i uticajni protestanti kao i protestantski univerziteti u Evropi na kojima su se školovali srpski intelektualci: Dositej Obradović, Jovan Sterija Popović, Jovan Jovanović Zmaj, Đuro Daničić, Svetozar Miletić, i mnogi drugi.

Naglasivši pažnje vredne primere međusobnog poštovanja i podrške između pripadnika različitih verskih zajednica i događaje u kojima su protestanti u Srbiji odigrali vodeću ulogu, on je rekao da društvo nije uvek bilo naklonjeno delatnostima protestantskih crkva, pa čak ni danas Zakon o crkvama i verskim zajednicama nije isti za sve.

„Dobrih primera saradnje među crkvama i između crkve i države ima, ali vremena se menjaju, pa uvek ostaje nada da će ti odnosi postati još pozitivniji i da će se razvijati u pozitivnom pravcu još brže… Pravi protestant je novi, od Boga promenjeni čovek, koji ima ličnu veru u ličnog Boga; koji voli Boga, voli sebe, voli svog bližnjega, voli rad i voli da čuva okolinu. Treba li Srbiji ovakav, novi čovek? Protestanti misle da treba“, zaključio je  Vidović.

Sola Scriptura

Protestantizam je nastao sa polazištem da je potrebno vratiti se jednostavnosti hrišćanske objave i oživeti originalne izvore vere koji su postali objedinjeni pod latinskim nazivom sola („samo“ ili „jedino“) – sola Scriptura, sola fide, sola gratia, solus Christus i soli Deo gloria. Ovih pet principa protestantske reformacije imali su za cilj da vrate crkvu prvobitnom hrišćanstvu i izvornom ispovedanju vere, naglašavajući pritom relevantnost takvog učenja u najvažnijem području hrišćanskog života koje se odnosi na oslobođenje od greha i ljudsko spasenje.

Načelo sola Scriptura ili samo Pismo predstavljalo je temelj takve reforme. O ovom načelu koje se nalazi u centru i predstavlja osnovu za ostala četiri principa na kojima se protestantizam temelji govorio je mr Dragan Grujičić, prodekan Adventističkog teološkog fakulteta u Beogradu. On je istakao da je sa reformacijom Biblija zauzela mesto neprikosnovenog autoriteta i postala priručnik za protestantsku obnovu crkve i tadašnjeg društva. Da bi razumeli položaj i autoritet koji je Biblija imala za reformaciju, on se osvrnuo na na mesto i ulogu koje je Sveto pismo imalo u periodu koji je prethodio pojavi protestantizma, naročito u odnosu na pitanje Božjeg otkrivenja i uloge usmene i pisane tradicije.

“Suprotno praksi koja je tradiciju smatrala izvorom Božje objave, protestantski reformatori su verovali da je Sveto pismo jedini autoritet i izvor Božjeg otkrivenja. Samo je Biblija Božja Reč, ili, kako su neki od reformatora preciznije isticali: Biblija jedina sadrži Božju reč”, rekao je Grujičić. “Neporecivi autoritet Pisma je proizveo i oformio dve važne karakteristike protestantskog identiteta. Prvo, crkva ne određuje autoritet Pisma definisanjem biblijskog kanona jer autoritet Pisma prethodi crkvi koju osniva… Drugo, Pismo ima pravo da tumači svaki pojedinac… Protestantsko tumačenje Biblije poziva da se doktrine zasnuju na širokim temama Pisma, a ne isključivo na jednom ili nekoliko odvojenih biblijskih paragrafa.”

On je prisutne podsetio na promene koji je ovaj princip doneo na području autoriteta hrišćanske vere, shvatanja prirode svetopisamskog teksta i definisanja okvira od 66 knjiga koje se smatraju Bogom nadahnutim, kao i u oblasti hermeneutike koja se bavi interpretacijom Biblije. Grujičić je istakao da je sa reformacijom Sveto pismo steklo svoju nezavisnost u odnosu na tumačenja tradicije, učenja pape, koncila i poznatih crkvenih učitelja  i da se izdvojilo kao poseban i neuporediv spis u odnosu na druga religiozna i književna dela.

„Naš tvrdi grad je Gospod Bog“

Za ovu priliku pripremljen je i prigodan muzički program u kojem su učestvovali: diplomirani teolog i muzičar Andrej Grozdanov, Mihajlo Šljivić  solista Opere Narodnog pozorišta, Opere Madlenijanum i teatra Karlo Feliće u Đenovi, hor Slovačke evangeličke crkve iz Stare Pazove, mešoviti hor „Mozaik“ Hrišćanske adventističke crkve u Beogradu i prvi srpski gospel hor „Marry Gospel choir“ u čijim izvođenjima poznatih hrišćanskih pesama i kompozicija su svi uživali.

Na samom kraju, prisutnima su se u ime organizatora ove Svečane akademije, „Inicijative protestantskih vernika, crkava i organizacija za obeležavanje 500 godina reformacije“, obratili pastor Đorđe Trajkovski, predsednik Jugoistočne evropske unije Hrišćanske adventističke crkve i Samuil Petrovski iz Evanđeoskog udruženja Srbije. Pastor Đorđe Trajkovski naglasio je potrebu svakog pojedinca da svoj život bazira na pet principa reformacije sa naglaskom na principu Soli Deo Gloria, kojim Bogu odajemo čast za sve, i pozvao sve prisutne da upravu tu tezu, danas, zakucaju na vrata svog srca, a Samuil Petrovski je pozvao prisutne da svoja saznanja o reformaciji prošire čitanjem publikacije „Izazovi reformacije“ koja je izdata povodom ovog događaja i u kojoj se nalaze u opširnijem obliku radovi izlagača na ovoj Akademiji, kao i veoma uticajan članak pokojnog profesora dr Aleksandra Birviša, izdat davne 1971. godine, u časopisu “Kultura” pod naslovom “Plodovi protestantizma”.

“Posvećenost istini vodi ka želji za promenom. I zaista u vihoru kritičkog razmišljanja i obožavanja Boga započinje reforma duše, reforma čovekovog odnosa prema sebi, svome bližnjem, prirodi, prema svemu stvorenom i reforma čovekovog odnosa prema Bogu!”

Odjek ovih reči koje je pročitala Ivana Zdravković na samom početku Svečane akademije, osećao se tokom čitave manifestacije koja je završena poznatom himnom Martina Lutera “Naš tvrdi grad je Gospod Bog” u zajedničkom izvođenju hora Slovačke evangeličke crkve iz Stare Pazove i Hora Mozaik Hrišćanske adventističke crkve u Beogradu, kojima su se zdušno pridružili mnogi posetioci svečane akademije.

Alma Bosnić